داستان

داستان: هر کدام از ما در طول روز برای هم‌ داستان می‌سازیم یا تعریف می‌کنیم. بدون این که بدانیم داستان و انواع آن چیست. قدمت داستان‌ها به نیاکان غارنشینمان بر‌می‌گردد. بخشی از داستان‌های شکار یا جنگیدن آن‌ها هنوز بر دیوار غارها باقی مانده است. در این مقاله می‌خواهیم با نگاهی دقیق‌تر به این عضو جدایی ناپذیر زندگی انسان یعنی داستان و انواع آن نگاهی بیندازیم.

همانطور که جمال میرصادقی می‌گوید: «داستان تصویری است عینی از چشم‌انداز و برداشت نویسنده از زندگی.»

داستان چیست؟

داستان‌ها سبکی از نوشتار هستند که پند و یادگیری به همراه دارند. عنصر خیال در این سبک بسیار پررنگ است که مامن و پناهگاهی در برابر دنیای واقعی می‌سازد. داستان قالبی قوی برای انتقال مفاهیم و آموزه‌ها است. اولین داستان‌های مکتوب به کتاب‌های مقدس ادیان مختلف برمی‌گردد. در کتاب «جهان داستان» که یکی از مرجع‌های آموزش داستان‌نویسی است، جمال میرصادقی می‌‌گوید: «داستان (Story)، به مفهوم عام آن نقل (مکتوب یا شفاهی، واقعی یا خیالی) عملی است بر حسب توالی زمان؛ یا به عبارت دیگر، داستان، توالی حوادث واقعی و تاریخی یا ساختگی و ابداعی است. بنابراین تسخیر عمل به وسیله‌ی تخیل را ارائه می‌‌دهد.»

داستان در ایران چطور به وجود آمد؟

پیدایش داستان به سبک کنونی را به قرن‌ها قبل نسبت می‌دهند.
در کشور ایران، سعدی شیرازی (ملقب به شیخ اجل) داستان‌های زیادی را در قالب حکایات گلستان و بوستان روایت کرده است.
مولوی در همان قرون، داستان‌های فلسفی می‌گفت منتها در قالب نظم. (داستان معمولاً قالب نثر دارد).
قبل از همه اینها، عطار نیشابوری بود که داستان‌های فوق العاده خود را در قالب نظم درآورده بود.
پنج گنج نظامی و شاهنامه‌ فردوسی نیز از مهم‌ترین نمونه‌های داستان است.
کمی به عقب‌تر برویم. جایی که قرآن و انجیل حاوی داستان‌های زیبایی بودند. البته داستان‌هایی که مدنظر ماست، از نظر ساختار و محتوا با داستان‌های قدیمی متفاوت است.
در این سلسله مقالات می‌خواهیم به شما یاد بدهیم که چگونه داستان نویسی کنید.

انواع سبک داستان ها

بهتر است قبل از اینکه بدانیم چطور داستان بنویسیم، باید بدانیم داستان و انواع آن چیست. معمولا به جز داستان‌های غیرمتعارف یا خارج از تقسیم‌بندی‌های رایج، داستان به انواع زیر تقسیم می‌شود:

داستان کوتاه
داستان بلند
داستانک

این دسته‌بندی برای پاسخ به سوال داستان و انواع آن چیست صورت گرفته است. این گروه‌بندی مطلق نیست و امکان دارد اثری خارج از این تعاریف وجود داشته باشد. در بخش بعد هر کدام از انواع داستان‌ها را بررسی خواهیم کرد. به دلیل تفاوت داستان و رمان در میزان پرداخت، رمان را در این دسته‌بندی نیاوردیم و جداگانه به آن می‌پردازیم.

داستان کوتاه

امروزه تعریف داستان و انواع آن بسیار با گذشته متفاوت است. با تغییر سبک زندگی مردم و بالا رفتن سرعت زندگی داستان‌ به سمت کوتاه شدن رفتند. معمولا داستان‌های کوتاه بین ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ کلمه هستند. این داستان‌ها در یک نشست تمام می‌شوند و خواندنشان زمان زیادی احتیاج ندارد. این نوع از داستان برشی کوتاه از زندگی را به نمایش می‌گذارد. برای نوشتن داستان کوتاه باید در حذف کلمات بی‌رحم بود. اختصار و خلاصه‌نویسی از ویژگی اصلی این مدل است.

کوتاه شدن داستان‌ها فرایندی تدریجی بود. چخوف نویسنده‌ی روس یکی از شروع‌کنندگان نسل نویسندگان داستان کوتاه است. برخی داستان اندوه او را اولین داستان کوتاه می‌دانند. در ایران، محمدعلی جمالزاده لقب پدر داستان کوتاه فارسی نرا گرفته و صادق هدایت، صادق چوبک، سیمین دانشور، غلامحسین ساعدی، هوشنگ گلشیری، بیژن نجدی و صادق کرمیار از دیگر نویسندگان برجسته در این حوزه هستند.

داستان بلند

داستان بلند سبکی از داستان است که در اندازه، مابین داستان کوتاه و رمان شناخته می‌شود. نه جزئیات و حجم رمان را دارد نه اختصار و کوتاهی داستان کوتاه را. داستان بلند در محدوده‌ی ۱۰ هزار کلمه نوشته می‌شود. در داستان‌ بلند فرصت بیشتری برای پرداخت شخصیت‌ها و آوردن جزئیات وجود دارد.

لئو تولستوی، ارنست همینگوی و صادق هدایت از معروف‌ترین نویسندگان خارجی و ایرانی داستان‌های بلند هستند.

داستانک

داستانک یا داستان کوتاهِ کوتاه نوعی از داستان است که از طرح اولیه یک داستان کوتاه هم تعداد کلمات کمتری دارد. این نوشته‌ی کوتاه معمولا یک یا چند اتفاق غافل‌گیرکننده در دل خود جای داده. این نوع از نوشته باید مخاطب را شوکه کند و در همین فضای محدود، احساس را برانگیزد. این احساسات می‌توانند در جهت شوخی، ناراحتی، حیرت، آگاهی‌بخشی و… یا حتی کشف چیزی باشد.

یکی از معروف‌ترین و کوتاه‌ترین داستانک‌هایی که منسوب به ارنست همینگوی است را با هم می‌خوانیم:

For Sale: Baby Shoes, Never Worn
برای فروش: کفش بچه، هرگز پوشیده نشده.

ماجرایی هست که می‌گویند این اثر در شرط‌‌بندی همینگوی با یکی از دوستانش که معتقد بوده با شش کلمه نمی‌توان داستان نوشت خلق شده. البته معمولا تعداد کلمات داستانک بیشتر است و نهایت تا یک صفحه می‌تواند ادامه پیدا کند.