کجای سرتان درد می‌کند؟ معنای محل سردرد و روش‌های درمان

در حال انجام کارهای روزمره‌تان هستید که ناگهان احساس می‌کنید دردی ضربان‌دار یا کوبنده در سرتان شروع شده است. خب، به نظر می‌رسد دچار سردرد شده‌اید! اما احتمالاً این سؤال برایتان پیش می‌آید که با چه نوع سردردی روبه‌رو هستید. آیا میگرن دارید؟ آیا مصرف ایبوپروفن یا استامینوفن می‌تواند کمکتان کند؟

به گفته انجمن بین‌المللی سردرد، بیش از ۱۵۰ نوع سردرد مختلف وجود دارد. اما خوشبختانه می‌توان با توجه به محل درد، نوع آن را حدس زد. این کار کمک می‌کند که بفهمید چه عواملی باعث سردردتان شده و چه روش‌هایی برای تسکین آن مؤثرتر هستند. دکتر عماد استملک، متخصص سردرد، در ادامه به بررسی رایج‌ترین انواع سردرد، علت بروز آن‌ها و روش‌های درمانی می‌پردازد.

انواع سردرد و محل بروز آن‌ها

محل احساس درد می‌تواند سرنخی از نوع سردردتان باشد:

• سردرد تنشی: معمولاً در هر دو طرف سر یا به شکل فشاری که دور سر احساس می‌شود.
• میگرن یا سردرد هورمونی: اغلب در یک طرف سر.
• سردرد خوشه‌ای: معمولاً در یک طرف سر، به‌ویژه اطراف یا پشت چشم.
• سردرد روزانه مداوم جدید: در هر دو طرف سر.
• سردرد هورمونی: معمولاً در یک طرف سر.
• سردرد سینوسی: در کل صورت، به‌ویژه پشت چشم‌ها، گونه‌ها، پیشانی و پل بینی.
• سردرد ناشی از کم‌آبی بدن: ممکن است در کل سر یا یک نقطه مشخص مانند پشت، جلو یا کنار سر احساس شود.

در ادامه این انواع سردرد را دقیق‌تر بررسی کرده و روش‌های درمانی مناسب برای هرکدام را توضیح می‌دهیم.

سردرد تنشی: درد در هر دو طرف سر یا فشاری دور سر

استرس، اضطراب، خستگی، کم‌خوابی یا عصبانیت از دلایل رایج این نوع سردرد هستند که در میان مردم بسیار شایع است. در این نوع سردرد، معمولاً درد خفیف تا متوسطی احساس می‌شود که در دو طرف سر وجود دارد، اما ضربان‌دار نیست. این درد ممکن است از پیشانی، شقیقه‌ها یا پشت سر و گردن شروع شود و مانند این باشد که نوار سفتی دور سرتان کشیده شده است. سردرد تنشی معمولاً با فعالیت‌هایی مثل راه رفتن، خم شدن یا دراز کشیدن تشدید نمی‌شود و ممکن است بین ۳۰ دقیقه تا چند روز طول بکشد. برای کاهش این درد، معمولاً می‌توان از داروهای بدون نسخه مثل استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کرد.

سردرد میگرنی: درد در یک طرف سر

میگرن، دومین نوع رایج سردرد است که به دلیل تغییرات در شیمی مغز و عملکرد عروق خونی ایجاد می‌شود. برخی عوامل مانند تغییرات آب‌وهوا، هورمون‌ها و بعضی غذاها می‌توانند باعث شروع آن شوند. درد میگرن معمولاً متوسط تا شدید است، حالت ضربان‌دار دارد و اغلب در یک طرف سر احساس می‌شود. علاوه بر درد، ممکن است تهوع، استفراغ، درد گردن و حساسیت به نور و صدا را نیز تجربه کنید. میگرن بیشتر در زنان رخ می‌دهد تا در مردان. مدت‌زمان یک حمله میگرنی می‌تواند بین چهار ساعت تا سه روز متغیر باشد. برای موارد خفیف، مصرف داروهای بدون نسخه ممکن است کمک‌کننده باشد، اما در موارد شدیدتر، مصرف داروهای تجویزی، مکمل‌های ویتامینی، تکنیک‌های آرام‌سازی، بیوفیدبک، طب سوزنی و حتی تزریق بوتاکس می‌توانند مؤثر باشد.

سردرد خوشه‌ای: درد شدید در یک طرف سر، به‌ویژه اطراف چشم

سردرد خوشه‌ای نوعی از سردردهای شدید است که تصور می‌شود به دلیل تغییرات شیمیایی در مغز ایجاد می‌شود. این نوع سردرد معمولاً باعث درد شدید و سوزاننده‌ای در اطراف یا پشت یک چشم می‌شود. ممکن است علائم دیگری مثل اشک‌ریزش، افتادگی پلک و آبریزش بینی را نیز تجربه کنید. افرادی که دچار این نوع سردرد می‌شوند، معمولاً نمی‌توانند بی‌حرکت بمانند و احساس می‌کنند باید مدام راه بروند. این سردردها معمولاً در «دوره‌های خوشه‌ای» رخ می‌دهند که ممکن است بین دو هفته تا سه ماه طول بکشند. برای درمان، معمولاً داروهای تجویزی و اکسیژن‌درمانی پیشنهاد می‌شود.

سردرد جدید مداوم روزانه (NDPH): درد در هر دو طرف سر

علت دقیق این نوع سردرد مشخص نیست، اما ممکن است به دلیل یک التهاب زمینه‌ای در بدن باشد. این سردرد به‌طور ناگهانی شروع شده و با دردی مداوم و متوسط در هر دو طرف سر همراه است. در برخی موارد، شدت آن افزایش می‌یابد و مانند میگرن احساس می‌شود. این درد ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه پیدا کند. متأسفانه این نوع سردرد معمولاً به داروهای رایج پاسخ نمی‌دهد، بنابراین باید بررسی شود که آیا مشکل زمینه‌ای مثل عفونت، تومور مغزی یا اختلالات عروقی وجود دارد یا خیر. برای مثال، برخی افراد پس از ابتلا به کووید-۱۹ دچار این نوع سردرد شده‌اند که به آن «سردرد کوویدی» گفته می‌شود. در چنین شرایطی، ترکیبی از درمان‌های پزشکی و تغییرات رفتاری می‌تواند به بهبود آن کمک کند.

سردرد هورمونی: درد در یک طرف سر

این نوع سردرد که به میگرن قاعدگی هم معروف است، معمولاً قبل یا در طول دوره قاعدگی رخ می‌دهد و علت آن تغییرات سطح استروژن در بدن است. سردردهای میگرنی، معمولاً با دردی ضربان‌دار در یک سمت سر همراه هستند و می‌توانند با حرکت، نور، بو یا صدا تشدید شوند. علاوه بر این، علائمی مثل سرگیجه، تهوع و تاری دید را نیز ممکن است تجربه کنید. برای کاهش این نوع سردردها، می‌توانید از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) استفاده کنید. بهتر است مصرف این داروها را از چند روز قبل از شروع دوره قاعدگی آغاز کرده و در طول این دوره ادامه دهید. داروهای تجویزی مثل تریپتان‌ها هم می‌توانند مؤثر باشند.

در دوران بارداری، احتمال دارد سردردهایی را تجربه کنید که ناشی از تغییرات هورمونی، افزایش حجم خون، استرس یا کمبود خواب باشند. با اینکه این سردردها شباهت زیادی به میگرن دارند، اما روش‌های درمانی آن‌ها متفاوت است، زیرا بیشتر داروهای رایج برای میگرن در دوران بارداری توصیه نمی‌شوند. به‌جای دارو، روش‌هایی مانند رفتاردرمانی شناختی، بیوفیدبک و فیزیوتراپی می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. خبر خوب این است که بسیاری از افراد با گذر زمان کاهش چشمگیری در دفعات سردردهای خود حین بارداری مشاهده می‌کنند.

سردرد سینوسی: درد در تمام صورت

اگر به سرماخوردگی، آلرژی یا عفونت سینوسی دچار شوید، ممکن است سردرد سینوسی را تجربه کنید که معمولاً به دلیل تجمع مخاط در سینوس‌ها ایجاد می‌شود. این نوع سردرد گاهی با میگرن‌ اشتباه گرفته می‌شود. در این شرایط، معمولاً تمام صورت دچار درد و فشار می‌شود و دردی مبهم پشت چشم‌ها، گونه‌ها، پیشانی یا پل بینی احساس خواهید کرد. همچنین ممکن است گرفتگی بینی، تب یا ترشحات غلیظ از بینی داشته باشید. برای درمان سردرد سینوسی، باید علت اصلی آن را برطرف کنید. اگر ناشی از عفونت باکتریایی یا قارچی باشد، مصرف آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضدقارچ ضروری است. در صورتی که آلرژی علت این سردرد باشد، آنتی‌هیستامین‌ها می‌توانند مفید باشند. برای مواردی که به دلیل سرماخوردگی ایجاد شده‌اند، استفاده از داروهای ضداحتقان به کاهش التهاب سینوس‌ها کمک می‌کند.

سردرد ناشی از کم‌آبی بدن: درد در تمام سر یا یک ناحیه خاص

اگر بدن شما دچار کم‌آبی شود، احتمال دارد سردرد بگیرید. این نوع سردرد به دلیل کمبود مایعات در بدن ایجاد می‌شود و می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. درد ناشی از کم‌آبی ممکن است در تمام سر احساس شود یا فقط در یک ناحیه خاص مثل جلو، پشت یا کنار سر ظاهر شود. این درد می‌تواند مبهم یا تیز باشد و معمولاً با حرکت شدت پیدا می‌کند. سایر علائم کم‌آبی شامل سرگیجه، گیجی، خشکی دهان و گرفتگی عضلات هستند. برای کاهش این نوع سردرد، باید بدن خود را هیدراته نگه دارید. نوشیدن آب یا مایعات حاوی الکترولیت به‌صورت جرعه‌های کوچک، استراحت کردن و گذاشتن کمپرس سرد روی سر می‌توانند کمک‌کننده باشند. همچنین، مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نسخه نیز ممکن است مفید باشد.