کاربردهای غیرمنتظره سرب در دوران باستان که باعث آسیب‌های جدی می‌شد

اشراف مصر باستان برای زیباتر کردن چشمان خود از سرمه استفاده می‌کردند؛ ماده‌ای سیاه که از سولفید سرب ساخته می‌شد. جالب اینجاست که این آرایش علاوه بر زیبایی، از چشم‌ها در برابر عفونت‌های رایج نیز محافظت می‌کرد. به نظر می‌رسد مصریان با آگاهی از این خاصیت، سرمه را به‌طور مصنوعی تولید می‌کردند تا اثر درمانی آن را تقویت کنند. در سال ۲۰۰۹، دانشمندان با آزمایش ترکیب نمک‌های سرب با سلول‌های پوستی انسان دریافتند که این ماده باعث تحریک سیستم ایمنی و کاهش عفونت‌ها می‌شود.

سرب در نوشیدنی‌های رومیان

رومیان از لوله‌های سربی برای انتقال آب استفاده می‌کردند، اما شاید این لوله‌ها منبع اصلی مسمومیت آن‌ها نبودند. آب رودخانه‌های کوهستانی که سرشار از کلسیم بود، لایه‌ای محافظ درون لوله‌ها ایجاد می‌کرد و احتمال ورود سرب به آب را کاهش می‌داد. با این حال، آنچه که واقعاً باعث مسمومیت آن‌ها شد، روشی بود که برای شیرین کردن شراب‌هایشان به کار می‌بردند. آن‌ها شربت‌هایی مانند «ساپا» را در دیگ‌های سربی می‌جوشاندند و این کار باعث نفوذ سرب به نوشیدنی‌هایشان می‌شد. مصرف مداوم این شراب‌ها مشکلاتی مانند کم‌خونی، ناباروری و حتی روان‌پریشی را به همراه داشت.

جام‌های برنزی سمی در چین باستان

در عصر برنز چین، استفاده از سرب به شکل غیرمعمولی گسترده بود. حدود چهار هزار سال پیش، صنعتگران چینی در دره رود زرد، با ترکیب قلع، مس و سرب، جام‌های برنزی می‌ساختند. اشراف سلسله شانگ نیز شراب برنج را در این ظروف می‌نوشیدند. بررسی‌های دانشمندان نشان می‌دهد که مصرف روزانه این نوشیدنی از چنین ظروفی، مقدار زیادی سرب وارد بدن می‌کرد؛ در حدی که می‌توانست به مسمومیت مزمن منجر شود، وضعیتی که امروزه به نام «پلومیسم» شناخته می‌شود.

آلودگی ناشی از ضرب سکه در یونان باستان

یونانیان باستان برای ساخت سکه‌های نقره‌ای از سنگ معدن‌های غنی از سرب استفاده می‌کردند. فرآیند استخراج و ذوب این فلزات نه‌تنها کارگران را در معرض خطر قرار می‌داد، بلکه باعث انتشار گسترده آلودگی در جو زمین نیز می‌شد. دانشمندان امروزی با بررسی یخچال‌های طبیعی گرینلند، نشانه‌هایی از گرد و غبار سربی باقی‌مانده از دوران یونان باستان را کشف کرده‌اند. در قرن دوم پیش از میلاد، پزشک یونانی «نیکاندر کولوفون» نخستین کسی بود که علائم مسمومیت شدید با سرب، از جمله تهوع، ضعف شدید و توهم را ثبت کرد.

سرب در رنگ‌ها

بین قرن پانزدهم تا بیستم، استفاده از رنگ‌های حاوی سرب در نقاشی بسیار رایج بود. به دلیل فراگیر بودن این ماده، نقاشان دچار علائم مسمومیت با سرب می‌شدند. ونسان ون گوگ، نقاش مشهور هلندی، در طول زندگی خود با مشکلات روحی و روانی متعددی دست‌وپنجه نرم کرد. برخی محققان معتقدند که یکی از دلایل تشدید بیماری‌های روانی او مسمومیت با سرب بوده است؛ چراکه او به لیسیدن نوک قلم‌موهای رنگی خود عادت داشت.