جلوه خیره‌کننده کوچک‌ترین ماه کامل سال در آسمان شب گذشته؛ ماه صورتی چیست؟
دیشب، آسمان میزبان پدیده‌ای کمیاب و زیبا بود: ماه صورتی. این ماه کامل نه صورتی بود، نه بزرگ‌تر از همیشه. در واقع، کوچک‌ترین ماه کامل سال بود که همزمان با شکوفایی بهار، با نوری ملایم‌تر از همیشه طلوع کرد. در این مطلب، می‌فهمیم چرا ماه گاهی کوچک‌تر به نظر می‌رسد، نام ماه صورتی از کجا آمده و چرا نباید فریب چشمان‌مان را بخوریم.
میکروماه چیست و چرا کوچک به نظر می‌رسد؟
برخلاف تصور رایج، ماه دیشب کوچک‌تر نشده بود. قطر واقعی ماه از زمان پیدایشش بیش از ۴ میلیارد سال پیش تغییری نکرده و حدود ۳۴۷۴ کیلومتر است.
اما آنچه باعث می‌شود ماه گاهی بزرگ‌تر یا کوچک‌تر دیده شود، موقعیت مداری آن نسبت به زمین است. مدار ماه بیضی‌شکل است. در نزدیک‌ترین فاصله‌اش (حضیض)، ماه تا حدود ۳۶۰٬۰۰۰ کیلومتر به زمین نزدیک می‌شود و در دورترین حالت (اوج) تا ۴۰۵٬۰۰۰ کیلومتر فاصله می‌گیرد.
وقتی ماه کامل در اوج قرار می‌گیرد، ما با پدیده‌ای به نام «میکروماه» یا «ریزماه» مواجه می‌شویم که به آن ماه صورتی نیز گفته می‌شود. این اتفاق دیشب رخ داد. ماه صورتی دیشب، اگرچه در فاز کامل بود، اما کوچک‌ترین ماه کامل سال ۱۴۰۴ محسوب می‌شد، زیرا در فاصله دورتری از زمین قرار داشت. این تفاوت نشان می‌دهد که ماه صورتی همیشه ابرماه نیست، اما همیشه در اوج درخشش خود به دلیل فاز کامل قرار دارد.
[ویدئوی بالا توسط علیرضا بیات، کارشناس نجوم، تهیه شده است.]
در این حالت، ماه حدود ۱۴٪ کوچک‌تر و ۳۰٪ کم‌نورتر از ابرماه‌ها دیده می‌شود. البته تفاوت آن‌قدر ظریف است که شاید فقط در عکس‌ها کاملاً مشخص باشد.
به گفته ناسا، اگر ماه کامل پارسال را پیتزایی ۴۰.۶۴ سانتی‌متری فرض کنیم، این «میکروماه» تنها ۳۴.۹۵ سانتی‌متر خواهد بود! اختلافی که شاید به چشم نیاید، اما برای دوست‌داران فضا و نجوم جذاب است.
چرا به آن «ماه صورتی» می‌گویند؟
این نام هیچ ربطی به رنگ ماه ندارد. برخلاف «ماه خونین» که در خسوف دیده می‌شود و واقعاً به رنگ قرمز متمایل است، «ماه صورتی» فقط یک اسم فصلی است. این نام به گل‌های وحشی فلوکس خزنده (Phlox subulata) اشاره دارد که در اوایل بهار در آمریکا شکوفه می‌دهد. این گل‌های صورتی‌رنگ به‌عنوان یکی از اولین نشانه‌های بهار شناخته می‌شوند و ازاین‌رو، ماه کامل این ماه به «ماه صورتی» شهرت یافته است.
برخی از اقوام باستانی نیز این پدیده را با شکوفه‌های دیگر یا حتی نشانه‌های پایان زمستان مرتبط می‌دانستند، درحالی‌که گروهی به‌غلط معتقد بودند ماه صورتی پیش‌زمینه‌ای برای رویدادهای آخرالزمانی است. این نام‌گذاری نه‌تنها بازتابی از طبیعت است، بلکه نشان‌دهنده ارتباط عمیق انسان با چرخه‌های طبیعی و آسمانی است.
قبایل بومی آمریکا هم نام‌های خاص خود را برای این ماه داشتند: قبیله چلکی آن را «ماه گل» می‌نامید، آپاچی‌ها می‌گفتند «ماه برگ‌های بزرگ»، و تلینگیت‌ها آن را «ماه جوانه‌زدن گیاهان» می‌نامیدند.
همچنین این ماه از نظر مذهبی اهمیت دارد، چراکه اولین ماه کامل بعد از اعتدال بهاری است و زمان عید پاک را در تقویم مسیحی مشخص می‌کند.
ماه صورتی چه زمانی و کجا قابل رویت است؟
ماه صورتی معمولاً در ماه آوریل (فروردین یا اردیبهشت) رخ می‌دهد و در طول شب قابل‌مشاهده است. دیشب، این پدیده از زمان غروب خورشید تا سحرگاه در آسمان ایران خودنمایی کرد و در ساعت ۳:۵۲ بامداد به اوج روشنایی خود رسید.
برخلاف برخی پدیده‌های نجومی مانند ماه‌گرفتگی که تنها در مناطق خاصی قابل‌مشاهده‌اند، ماه صورتی در سراسر جهان، به شرط صاف بودن آسمان، دیده می‌شود. بهترین زمان برای رصد آن درست پس از طلوع ماه یا پیش از غروب آن است، زمانی که ماه نزدیک افق قرار دارد و به دلیل خطای دید بزرگ‌تر به نظر می‌رسد.
حقایقی شگفت انگیز درباره کره ماه که شاید نمیدانید
منبع فارسی: روزیاتو
